منافع غذايي بزرگ ترين پرنده دنيا

تاريخچه
 

از حدود صد و پنجاه سال پيش، پرورش شتر مرغ با هدف بهره گيري از فرآورده هاي آن و به دليل ويژگي هاي خاص اين پرنده، به ويژه در قاره آفريقا مورد توجه بوده است. شتر مرغ بزرگ ترين پرنده در دنيا است به علت داشتن بدن بزرگ و نيز بال هاي رشد نيافته توانايي پرواز ندارد. زيستگاه اصلي اين حيوان مناطق خشک و بي آب و علف آفريقا است. در گذشته هاي دور قسمت هايي از جنوب غربي آسيا مانند فلسطين، ايران و صحراي عربستان نيز زيستگاه شترمرغ بوده اند. خصوصياتي چون مقاومت زياد در برابر شرايط اقليمي گوناگون، ويژگي هاي تغذيه اي و کيفيت منحصر به فرد محصولات آن از جمله گوشت و پر سبب شد تا از اوايل دهه نود استقبال شاياني از سوي توليد کنندگان در کشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه جهت پرورش و تکثير شتر مرغ در سطح انبوه و به شکل صنعتي به وجود آيد. در ايران نيز از حدود سال 1377، جهت نگهداري و ازدياد اين حيوان اقدام گرديد. صاحب نظران و کارشناسان زيادي در بسياري از مناطق از شترمرغ به عنوان دام آينده نام مي برند. شترمرغ ها عمري طولاني دارند که اغلب به 50 تا 60 سال مي رسد و در صورت مديريت صحيح تا 40 سال توليد اقتصادي و کاملاً مقرون به صرفه خواهند داشت.

پرورش شترمرغ
 

از نظر علمي، سن کشتار شترمرغ در يکسالگي است که وزن اين پرنده در اين سن به حدود 100 تا 120 کيلوگرم مي رسد وحدود 30 درصد ان گوشت بدون چربي است.بهترين زمان براي تخم گذاري اين پرنده بين 4تا 25 سالگي است. وزن اين حيوان در نژادهاي بزرگ حداکثر 200 کيلوگرم و در نژادهاي متوسط 110 تا 130 کيلوگرم است و بلنداي قامت آن بر حدود 3 متر بالغ مي شود. تخم شترمرغ نيز در نوع خود بزرگ ترين تخم در دنيا است و وزن آن تا 2200 گرم و به ندرت 2300 گرم مي رسد. اين پرنده در شرايط مناسب سالانه بيش از 50 و حتي بيش از 100 تخم مي گذارد. ضخامت پوسته تخم 2 الي 3 ميليمتر و استحکام آن بسيار بالا است.
يکي ازخصوصيات مهم و با ارزش شتر مرغ هاي بالغ، مقاومت آنها در مقابل نوسانات دمايي و نيز افزايش شديد دماي محيط است. به همين علت نگهداري آنها بسيار آسان است و نياز به امکانات و تاسيسات خاصي ندارد. اين حيوان به دليل دارا بودن خصوصيات بدني ويژه مصرف آب ناچيز دارد، همچنين با توجه به توانايي هاي اين پرنده در خصوص استفاده از علوفه خشک، نيازي به زمين کشاورزي و علوفه کاري ساليانه نيست و از زمين هاي باير و لم يزرع بياياني هم مي توان جهت پرورش شترمرغ استفاده کرد. اساساً اين حيوان مناطق نيمه خشک همراه با علفزارهاي متراکم ترجيح مي دهد. خصوصياتي چون سرعت و تيراژ بالا در توليد مثل، ويژگي هاي منحصر به فرد محصولات توليد شده و نيز سازگاري با شرايط سخت آب و هوايي، شترمرغ را حيواني بسيار سودمند با راندمان توليد بالا مبدل ساخته است و آن را نسبت به ساير دام هاي پرورشي، کاملاً متمايز نموده است.

گوشت شتر مرغ و خواص آن
 

انرژي و درشت مغذي ها
گوشت شترمرغ که در گروه گوشت هاي قرمز طبقه بندي مي شود، از ارزش غذايي بسيار بالايي برخوردار است، به طوري که مي توان گفت يکي از کم چرب ترين و سالم ترين نمونه هاي گوشت قرمز در دسترس است. ميزان چربي آن کمتر از 2/1 درصد بوده که يکي از خواص مهم و قابل توجه در بازار مصرف کنوني به شمار مي رود. به علاوه انرژي و کلسترول آن نيز از گوشت مرغ پايين تراست. به همين دليل گوشت شترمرغ براي بيماري هاي قلبي- عروقي، افراد دچار چربي خون بالا و کساني که دچار چاقي هستند، غذاي بسيار مناسبي مي باشد. گوشت شترمرغ پروتئيني در حد مطلوب، رنگي قرمز و طعمي شبيه گوشت گوساله دارد و نسبت پروتئين به انرژي گوشت شترمرغ، نيز در مقايسه با ديگر گوشت ها بالاتر است. همچنين اسيدهاي چرب پلي غير اشباع موجود در گوشت شترمرغ 30 درصد مجموع اسيدهاي چرب را تشکيل مي دهد که يکي از مزيت هاي اين گوشت محسوب مي شود. اسيدهاي چرب غيراشباع، HDL خون را افزايش مي دهند و در نتيجه به طور غير مستقيم انتقال کلسترول از ديواره رگ ها ره کبد را سرعت مي بخشند و از بروز تصلب شرايين جلوگيري مي کنند.
اين مزايا به همراه ميزان بالاي اسيد چرب امگا-3 در گوشت شترمرغ باعث شده که اين گوشت انتخاب بسيار خوبي براي بيماري قلبي- عروقي و سالمندان باشد تا با اطمينان بيشتري بتوانند نيازهاي پروتئيني خود را برطرف سازند. استفاده از اسيد چرب امگا-3 نه تنها تأثيرات مفيدي در کاهش بيماري هاي قلبي- عروقي دارد، براي براي رشد و نمو موثر است. به نظر مي رسد که اين اسيد چرب در مقايسه با اسيد چرب غير اشباع امگا-6، تاثيرات مفيدي در جلوگيري از لخته شدن دارد. اکثر جيره هاي غذايي افراد از لحاظ اسيدهاي چرب امگا-3 کمبود دارند.
اسيدهاي چرب امگا-3 در سوخت و ساز و سلامت سلول هاي مغز نيز دخيل هستند و کمبود آنها در جيره غذايي ممکن اسست خستگي، افسردگي، بي خوابي و استرس را به همراه داشته باشد.

ريز مغذي ها
 

اين گوشت نياز بدن به ويتامين B3 ( نياسين) را تأمين مي کند و نسبت به ساير گوشت ها مقادير بيشتري ويتامين هاي B1,C,A و B2 دارد. گوشت شترمرغ داراي ميزان لازم و مطلوبي کلسيم و آهن است و لذا براي افراد کم خون و زنان باردار انتخاب مناسبي خواهد بود.
اين گوشت، داراي مواد معدني مانند روي و منيزيم است. از طرف ديگر ميزان کم سديم در گوشت شترمرغ ( 43 ميلي گرم)، در مقايسه با 63 و 77 ميلي گرم در 100 گرم مرغ و گوشت گاو، استفاده از آن را براي افرادي که دچار فشار خون بالا هستند، ممکن مي سازد.
با توجه به اين مطالب، گوشت شتر مرغ داراي مواد مغذي در سطح ايده آلي است که ناشي از تعادل و توازن ترکيبات غذايي در آن است.
در جدول صفحه بعد، ميزان انرژي و مواد مغذي موجود در 100 گرم از گوشت شترمرغ، مرغ، بوقلمون، گاو، گوساله و گوسفند با هم مقايسه شده است.

نحوه مصرف
 

اخيراً توليد سازمان يافته گوشت شترمرغ در اکثر کشورهاي دنيا به خصوص در کشورهاي اروپايي رو به رشد بوده است. گوشت شترمرغ با گوشت ديگر حيوانات کشتاري فرق اساسي دارد. گوشت شترمرغ عضلاني است و به راحتي از استخوان بافت رابط جدا مي شود. اگر چه به خاطر طعم و رنگ قرمزش با گوشت گاو قابل مقايسه است، اما گوشت شترمرغ به تردي گوشت مرغ بوده و داراي فيبرهاي ماهيچه اي کوتاه است.
گوشت شترمرغ، طعم خاص و قابل تشخيص دارد و در مقايسه با انواع گوشت ها، هضم پذير و نرم تر است و احتياج به زمان پخت بالايي ندارد، به طوري که 90 درصد آن قابل هضم بوده و از اين حيث پس از ماهي در رتبه دوم قرار دارد. در صورتي که گوشت هاي جوجه و گاو، 87 درصد قابليت هضم دارند. همچنين به خاطر مزه خاصش احتياجي به آماده سازي و افزودن ادويه هاي تند ندارد. گوشت شترمرغ در حال حاضر به اشکال مختلفي از جمله: پاته، فرانکفورتر، همبرگر، دودي، سرخ شده، تکه هاي گوشت تازه و استيک به بازار عرضه مي شود. شترمرغ ها گوشت قرمزي توليد مي کنند که از لحاظ مزه و بافت ( بسته به سن کشتار) شبيه گوشت گوساله و گاو است.
به دليل خواص رژيمي و ترکيبات شيميايي مناسب گوشت شترمرغ، اين گوشت به ورزشکاران به خصوص افرادي که داراي فعاليت طولاني مدت هستند ( شناگران، دوچرخه سواري، پهلوانان و دوندگان ماراتن) و افرادي که بيماري آنها به تازگي بهبود يافته و همچنين جوانان توصيه مي شود.
گوشت اين پرنده به عنوان يک جانشين رضايت بخش براي گوشت قرمز، خريداران زيادي را به خود جلب کرده است. ديگر اعضاي گوشت شترمرغ نيز از کيفيت بالايي برخوردارند، به خصوص جگر و قلب آن، ضمن اينکه برخي از قسمت هاي گردن آن داراري محبوبيت خاصي هستند.
تخم شترمرغ از نظر طعم شبيه به تخم مرغ است و به همان روش هاي متداول طبخ مي شود. عسلي شدن تخم مرغ شترمرغ تقريباً به 45 دقيقه و سفت آن به يک ساعت و نيم زمان نياز دارد.

روغن شترمرغ
 

شترمرغ ها بالغ در ناحيه زير شکم خود داراي لايه هاي ضخيم از چربي هستند که نقش سپر حرارتي، محافظ فيزيکي و منبع ذخيره انرژي را براي آنها ايفا مي کند. چربي تشکيل دهنده اين لايه به علت داشتن خاصيت جذب سريع توسط پوست انسان و نيز افزايش سرعت ترميم پوست، در ترکيب برخي از کرم هاي آرايشي، شامپوهاي گران قيمت و نيز تعدادي از پمادهاي سوختگي و دارويي به کار مي رود و مشتريان خاص خود را در بازار هاي جهاني دارا است. در بعضي از نقاط دنيا، از ژلاتين استخراج شده از استخوان شترمرغ نيز در ساخت جداره کپسول هاي دارويي استفاده مي شود.
روغن شترمرغ از چربي آن به دست مي آيد. شواهدي براي منفعت هاي شگفت انگيز روغن شترمرغ در ايجاد آرامش و راحتي حاصل از مصرف آن در درمان خارش هاي پوستي و ناراحتي هاي ديگري مثل موارد آفتاب سوختگي، تاول، خشکي پوست و لب ها، بريدگي پوست، سوختگي پوست، قانقاريا، کوفتگي ماهيچه اي و سائيدگي پوست وجود دارد.

پي‌نوشت‌ها:
 

* کارشناس ارشد علوم تغذيه
انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذايي کشور
 

منبع:دنياي تغذيه ش 93